Wzmocnienie potencjału w obszarze nauk rolniczych, rozwój innowacyjnych produktów, technologii oraz usług branż przemysłu rolno-spożywczego to tylko niektóre założenia projektu „Rozwój potencjału badawczego w obszarze nauk rolniczych Uniwersytetu Rzeszowskiego szansą dla gospodarki żywnościowej”. O założeniach i realizacji projektu w ramach konkursu Regionalna Inicjatywa Doskonałości mówi prof. dr hab. inż. Czesław Puchalski, kierownik Katedry Bioenergetyki, Analizy Żywności i Mikrobiologii Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz kierownik Projektu RID
Regionalna Inicjatywa Doskonałości to konkurs Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego na projekty, których realizacja ma służyć intensywnemu rozwojowi wyróżniających się w regionie uczelni. Uniwersytet Rzeszowski jest w gronie tych uczelni i realizuje projekt „Rozwój potencjału badawczego w obszarze nauk rolniczych Uniwersytetu Rzeszowskiego szansą dla gospodarki żywnościowej”. Jak jest idea i cel tego projektu?
Wystartowaliśmy w konkursie tego programu MNiSW, spełniliśmy postawione kryteria i dzięki temu został przyznany nam projekt badawczy, który pozwoli na sfinansowanie między innymi programu badań, wsparcia zespołów naukowych w międzynarodowych programach badawczych, współpracy z przedsiębiorstwami, transferu nowoczesnych technologii do gospodarki. Projekt jest ukierunkowany na dwie płaszczyzny – badania o profilu czysto naukowym oraz transfer wyników badań do gospodarki. Wszystkie nasze działania podejmujemy we współpracy z gospodarką, realizujemy wspólne przedsięwzięcia, rozwiązujemy stawiane problemy, które sygnalizuje sfera gospodarcza. W ramach tej współpracy tworzymy wyspecjalizowane laboratoria pod potrzeby gospodarki. Tego typu laboratoria już zaistniały. Ich działalność polega na przyjmowaniu zleceń od firm z sektora rolno-spożywczego na konkretne badania. Oprócz działalności naukowej i badawczej powstają publikacje o zasięgu międzynarodowym, powoływane są zespoły naukowe we współudziale instytucji zagranicznych, jak również wyjazdy zagraniczne i staże naukowe. W ostatnim czasie było to utrudnione ze względu na pandemię i związane z nią obostrzenia. Jednak współpraca międzynarodowa jest wpisana w ten projekt i mocno zaakcentowana. Na początku realizacji projektu mogliśmy jeszcze organizować wyjazdy do zagranicznych placówek naukowych i wspólnie prowadzić badania. W tej chwili ta działalność jest ograniczona. W momencie uporania się z pandemią planujemy tę działalność zintensyfikować. W ramach projektu RID organizujemy także konferencje naukowe o zasięgu międzynarodowym. W zeszłym roku były to dwie konferencja online dla ponad 400 uczestników. I to jest ta działalność, która służy nam – ludziom nauki; to dzięki niej mamy możliwość pełnej aktywności pod kątem kolejnych projektów, kontaktów i współpracy z międzynarodowymi instytucjami naukowymi oraz gospodarką.
Jaki wpływ na realizację projektu naukowego ma pandemia koronawirusa i związane z nią obostrzenia? Czy realizacja projektu przez te obostrzenia jest w jakiś sposób utrudniona?
Mamy pewne problemy pod względem organizacji wyjazdów i staży naukowych, które są ściśle wpisane w ten projekt. Liczymy na to, że w drugim półroczu będzie możliwość nadrobienia tych zaległości w ramach współpracy międzynarodowej. Planujemy też w najbliższym czasie zorganizować międzynarodową konferencję dla młodych pracowników naukowych. Mamy nadzieję, że pandemia nie pokrzyżuje nam tych planów. Zdajemy sobie sprawę, że w tym konkretnym projekcie i obszarze badawczym musimy wchodzić w europejski obszar badawczy.
Co w tej chwili jest najbardziej istotne w budowaniu i rozwijaniu potencjału nauk rolniczych?
Przede wszystkim zagrożenia, z którymi musimy się w tej chwili zmierzyć. Bardzo mocno rozwijamy ten obszar w zakresie identyfikacji bakterii i wirusów w żywności. Zbudowaliśmy takie zaplecze pod kątem testów i badań zawartości tych mikroorganizmów w żywności. W tej chwili bardzo istotne jest bezpieczeństwo żywności. Te wszystkie badania, które podejmujemy, właśnie na tym obszarze się koncentrują. Dotyczą one wykonywania analiz składu chemicznego żywności, innowacji w sferze produkcji, dystrybucji – aż do momentu, kiedy przebadane produkty żywnościowe trafią do konsumenta. Patrząc na obecną rzeczywistość i wynikające stąd potrzeby, wszystkie nasze działania prowadzone są właśnie w kierunku zdrowej i bezpiecznej żywności.
Co udało się już zrealizować w ramach projektu „Rozwój potencjału badawczego w obszarze nauk rolniczych” i jakie wyzwania stoją przed Państwem na najbliższą przyszłość?
W oparciu o kompleksowe badania naukowe opublikowano już ponad 70 publikacji o zasięgu międzynarodowym. Wyniki tych badań zostały opublikowane w renomowanych światowych czasopismach naukowych. W ramach projektu powołaliśmy dziewięć specjalistycznych laboratoriów dedykowanych współpracy z gospodarką. Działalność laboratoriów dotyczy wielu obszarów naukowych, takich jak analityka żywności, badania zdrowotności produktów, pewnych aspektów związanych z przygotowaniem żywności funkcjonalnej i o przedłużonej trwałości. Podjęliśmy niekomercyjną działalność usługową dla firm, wykonaliśmy już ponad 30 takich usług i wdrożeń. Nawiązaliśmy bezpośrednią współpracę z przedsiębiorstwami sektora rolno-spożywczego w ramach podpisanych umów. Przygotowaliśmy we współpracy z gospodarką i instytucjami zagranicznymi ok. 40 projektów i w tym czasie pozyskaliśmy osiem nowych. Projekt RID jest pewną bazą, fundamentem, dzięki któremu można prowadzić badania testowe pod kątem realizacji nowych projektów krajowych i międzynarodowych. Przygotowaliśmy i wydaliśmy 11 monografii z wynikami prac naukowych, z których mogą bezpośrednio skorzystać przedsiębiorcy, przez co możemy poszerzyć tę płaszczyznę współpracy. Udało nam się zorganizować także trzy konferencje naukowe o wymiarze międzynarodowym, z aktywnym udziałem przedstawicieli biznesu. W ramach RID możemy oddziaływać bezpośrednio na gospodarkę i budować swój potencjał badawczy, dzięki któremu stajemy się równoprawnym partnerem we współpracy z instytucjami zagranicznymi, bo otrzymujemy pewne narzędzia, możemy poszerzać naszą działalność nie tylko na gruncie regionalnym, ale również krajowym i międzynarodowym.
W jaki sposób wyniki naukowe dotyczące żywności można z sukcesem wprowadzić w Polsce, biorąc pod uwagę pewne dyrektywy i ograniczenia, które nakłada na standardy dotyczące żywności Komisja Europejska?
Na pewno są ograniczenia, wynikające z odrębnych systemów funkcjonowania nauki i gospodarki. Jednak uważam, że taki projekt jak RID i podobne projekty dają nam szansę, żeby zbliżyć się do gospodarki w zakresie osiągania standardów w żywności. W UE standardy dotyczące bezpieczeństwa żywności są wysoko stawiane. Dzięki aktywnemu zaangażowaniu nauki możemy dać wsparcie przedsiębiorcom w zakresie spełnienia dyrektyw unijnych dotyczących jakości i bezpieczeństwa żywności. Ważną kwestią w tej sprawie jest przełamywanie barier we współpracy między nauką a gospodarką, które ciągle istnieją. Jesteśmy w stanie aktywnie włączyć się w działania na rzecz podnoszenia bezpieczeństwa żywności w całym łańcuchu rolno-spożywczym. Na dziś brakuje nam efektywnego systemu po stronie nauki na ściślejsze zespolenie współdziałania w zakresie wdrażania innowacyjnych rozwiązań dotyczących technologii produkcji żywności. Mamy naprawdę wiele pomysłów, duży potencjał, gotowe rozwiązania techniczne i technologiczne, z których z powodzeniem mogliby skorzystać przedsiębiorcy.
Dlatego nie bez powodu projekt „Rozwój potencjału badawczego w obszarze nauk rolniczych Uniwersytetu Rzeszowskiego szansą dla gospodarki żywnościowej” jest nominowany do certyfikatu Jakość Roku® 2020 w Kategorii Nauka…
Dzięki temu projektowi zaistnieliśmy naukowo w szerszym wymiarze w aspekcie międzynarodowym. Jesteśmy postrzegani jako liczący się ośrodek badawczy i to jest ten wymiar, którym również możemy się pochwalić, uzyskując szereg wyróżnień i nominacji. Dzięki RID stajemy się równym partnerem dla renomowanych ośrodków badawczych na świecie. To dla nas ogromna szansa na rozwój i opracowywanie kolejnych projektów, grantów badawczych, innowacyjnych technologii, uzyskiwania patentów, wdrożeń i przede wszystkim na to, żeby nauka mogła zaistnieć w wymiarze bardziej praktycznym oraz służyć gospodarce i społeczeństwu.
Dziękuję za rozmowę.
Marcin Pawlenka
Prof. dr hab. inż. Czesław Puchalski – w latach 2005-2008 i 2016-2019 Dziekan Wydziału Biologiczno-Rolniczego UR; w latach 2008-2012 i 2012-2016 Prorektor ds. Rozwoju UR. Dyrektor zarządu Fundacji Rozwoju Ośrodka Akademickiego w Rzeszowie. Wdrażał i koordynował 57 projektów dla Uniwersytetu Rzeszowskiego o wartości ponad 1,1 mld zł. Członek rad naukowych, 30 zespołów eksperckich ds. zaawansowanych technologii, rolnictwa i obszarów wiejskich, energetyki odnawialnej, parków naukowo-technologicznych etc. Współpracuje z sektorem gospodarczym w obszarze technologii produkcji żywności, żywności ekologicznej, energetyki odnawialnej, branży owocowo-warzywnej i przemysłu cukrowniczego, na rzecz winiarzy Podkarpacia oraz Doliny Lotniczej. Specjalista w zakresie agrofizyki, technologii bioenergetycznych, inżynierii spożywczej i metod utrwalania żywności. Autor ponad 200 publikacji o zasięgu międzynarodowym. Kierownik 20 projektów badawczych krajowych i zagranicznych. Współautor 12 patentów, wynalazków i wzorów użytkowych. Promotor ponad 100 prac dyplomowych; 7 prac doktorskich, opiekun naukowy 4 doktorantów.