Sezon letni w pełni. W tym roku wyjątkowe upały. Dobrze spędzić czas w przyzwoitym kurorcie, a na to potrzebne są środki. Tak było zawsze. Wielu turystów z Polski odpoczywa w Turcji – w Bodrum, w Pammukale – ale nie wszyscy wiedzą, że tam setki lat temu odpoczywali Grecy i Rzymianie, a Hadrian – cesarz, który połowę czasu swoich rządów spędził w podróżach – zostawił po sobie pamiątki w postaci wielu budowli (Brama Hadriana – Antalya, Świątynia Hadriana w Efezie)
Pieniądze istniały od „niepamiętnych czasów”. Pojawiły się w VII w. p.n.e. w Lidii i państwach jońskich, koloniach greckich. Stąd rozprzestrzeniły się na cały ówczesny świat, z wyjątkiem Ameryk i Australii. Na obu kontynentach amerykańskich pojawiły się dopiero w czasach konkwisty, a w Australii po odkryciu jej przez Jamesa Cooka.
U Azteków środkiem pieniężnym były ziarna kakaowca, bardzo cenionego w tym rejonie. Indyk kosztował 100 ziaren, a awokado 3 ziarna.
Jaka była jakość i wartość monet na przestrzeni wieków? Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba prześledzić ich historię. Pierwsze lidyjskie monety wykonane były z elektronu, naturalnego stopu złota i srebra. Pierwsze monety w Lidii to statery – służyły do opłat portowych i transakcji podatkowych. Ateny wprowadziły obole i drachmy (6 oboli). I tak to się zaczęło.
Stosunkowo często spotykane monety bite w srebrze w Aspendos w Pamfilli (zapaśnicy) i w Atenach (tetradrachma z sówką) do dzisiaj zachowują piękne rysunki.
Okres grecki i rzymski charakteryzują monety wykonywane bardzo starannie z wiernymi wizerunkami panujących. Przykładano do tego wielką staranność i efekty widać do dzisiaj. Aleksander Wielki na staterach czy cesarze (choćby Neron) na aureusie często służą historykom do odtwarzania wizerunków panujących, a napisy na monetach – do odtwarzania wydarzeń. Numizmatyka jako nauka pomocnicza historii dostarcza wielu faktów i informacji.
Sulla w 80 roku p.n.e. wprowadza nową monetę – aureus (złoty) o wadze 7,6 g czystego złota. Jest to moneta o najwyższej wartości w tym czasie. Udoskonalony przez Oktawiana Augusta system monetarny obejmował siedem monet.
Aureus jako moneta o najwyższej wartości utrzymywał się do czasów Konstantyna Wielkiego, który w jego miejsce wprowadził solidusa (ok. 308 roku n.e.) o wadze 3,89 g. W 1092 roku bazyleus Aleksy Komnen w to miejsce wprowadził monetę miseczkową hyperpyron o wadze 4,3 g. Widać więc, że przez całe wieki w imperium rzymskim/bizantyńskim stosowano jeden system monetarny, oczywiście modyfikując go. Ale to prawie tysiąc pięćset lat! Początkowo piękne wizerunki stopniowo przekształciły się w wizerunki „umowne”, mało oddające prawdziwe oblicza władców.
Co wobec tego można było kupić i za ile? Z odnalezionych zapisów wynika, że modius (8,7 l) zboża kosztował 4 asy – ilość ta wystarczała do upieczenia 18 półkilogramowych bochenków chleba (dla jednej osoby wystarczało na 9-10 dni). Zwykły legionista otrzymywał wówczas 3 asy dziennie. Na targu bochenek chleba kosztował 2 asy, litr wina 3 asy.
Z kolei oto kilka cen produktów w sestercjach z zapisów znalezionych w Pompejach: funt mięsa wieprzowego – 48, funt wołowiny – 32, oporządzona gęś – 800, królik – 600, funt dzika – 64, funt owcy – 48, mięso ryb morskich pierwszej jakości – 96 (drugiej jakości – 64), funt fasoli – 16. 1 Modius łubinu kosztował 3 asy, wejście do łaźni – 1 quadrans. Przy takich zarobkach i takich cenach tylko patrycjusze (bogaci posiadacze) mogli pozwolić sobie na odpoczynek, często w swoich posiadłościach podmiejskich. Śledząc historię poszczególnych narodów i państw, można stwierdzić, że przez wieki odpoczynek był przywilejem niewielu.
Wiek XIX przynosi ciekawostkę menniczą. W Rosji odkryto na Uralu złoża platyny (1819). W muzeum Ałmaznyj Fond na Kremlu można zobaczyć zachwycające samorodki platyny i złota. Car Mikołaj I podjął decyzję o biciu monet z czystej uralskiej platyny. Monety o nominale 3, 6, 12 rubli bito w latach 1828-1845. Ciekawostką jest, że nominał odnosił się do srebra; np. 3 ruble na srebro, 6 na srebro i 12 na srebro. Ustalona cena platyny była dwunastokrotnie droższa od srebra. Monety bito stemplami dla 25 kopiejek, 50 kopiejek i 1 rubla. Tak więc wartość platyny w tych monetach dawała nominały odpowiednio: 3, 6, 12 rubli w srebrze. Monety te są rzadkie i poszukiwane.
Najdroższą monetą świata jest obecnie Flowing Hair Liberty Dollar z 1794 roku. W 2013 roku osiągnęła cenę 10 mln $.
Obecne czasy, najlepsze w historii ludzkości, dały masom ludzi dostęp do wielu dóbr, pozwoliły na masowy wypoczynek i spokój w pracy, otworzyły przed wieloma osobami „zarażonymi” różnymi pasjami możliwości spełniania tych wyzwań. Oby ta dana szansa nie została zmarnowana.
Dr inż. Wojciech Henrykowski,
członek Kapituły EUROPEAN QUALITY CERTIFICATE®, wieloletni prezes PCBC SA, europejski audytor EOQ
