Włączenie energetycznego myślenia w strategicznych i bieżących działaniach, związanych z zarządzaniem firmą, staje się w ostatnich latach nie tylko modą, ale i koniecznością. Zmieniające się realia rynkowe powiązane z korzystaniem z energii oraz wymagania, dotyczące sprawozdawczości obejmującej m. in. informacje o emisji zanieczyszczeń oraz pozostawianym śladzie węglowym, powodują – oczywiście – frustrację, ale równocześnie zwiększają świadomość odnoszącą się do efektywnego korzystania z zasobów.
Jednym z gorących tematów, połączonych również z korzystaniem z energii, jest obowiązek raportowania niefinansowego. Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2023/2772 z dnia 31 lipca 2023 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE w odniesieniu do standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju[1] zawiera szereg wymagań dotyczących ujawniania informacji w zakresie emisji zanieczyszczeń, śladu węglowego oraz tak zwanego koszyka energetycznego. Wymagania, związane z raportowaniem można traktować jako trudny i wymagający znacznych nakładów pracy – obowiązek. Można również znaleźć pozytywne aspekty wynikające z przepisów. Przygotowanie raportu ESG wymaga przede wszystkim uporządkowania polityk, strategii działania, planów realizacji tych strategii. A to już dobry krok w kierunku świadomego włączenia zagadnień, dotyczących efektywności energetycznej w strategię firmy.
Kolejną prawną motywacją do zarządzania energią jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1791 z dnia 13 września 2023 r. w sprawie efektywności energetycznej oraz zmieniająca rozporządzenie (UE) 2023/955 (wersja przekształcona) (Tekst mający znaczenie dla EOG)[2]. Zmienia ona w znaczący sposób podejście do realizacji audytów energetycznych przedsiębiorstw, uzależniając ich wykonanie od zużycia energii. Dla przedsiębiorstw energochłonnych wprowadza również obowiązek wdrożenia i certyfikacji systemu zarządzania energią. To tylko wybrane obowiązki wynikające z tej regulacji, które wymuszą włączenie poprawy efektywności energetycznej w strategię i plany działań przedsiębiorstw.
Warto wykorzystać jak najlepiej wskazówki (tak, wskazówki, a nie szykany!) zawarte w wymaganiach, aby podczas budowania lub aktualizacji strategii działania na różnych poziomach organizacji nie stracić z oczu efektywnego wykorzystania energii. Takie podejście to nie tylko zero-jedynkowa zgodność z prawem, ale również długa lista korzyści. Wybrane z nich, mające uniwersalne zastosowanie to:
- zrównoważony rozwój firmy, uwzgledniający poza wymaganiami rynku i wymaganiami klientów również aspekty generujące koszty w procesach głównych i pomocniczych. Szczegółowa analiza wpływu projektów na wszystkie istotne elementy działalności, uwzględnienie na wczesnym etapie planowania również wymagań dotyczących sprawozdawczości, dostaw mediów energetycznych oraz dostępności rozwiązań technicznych to gwarancja zdecydowanie pozytywnych niespodzianek;
- redukcja kosztów operacyjnych, powiązana z systematycznymi i powtarzalnymi oszczędnościami nie wymaga dodatkowych argumentów. Eliminacja marnotrawstwa dotycząca energii w procesach przekłada się bezpośrednio na koszty funkcjonowania firmy i daje stałe, wymierne korzyści;
- identyfikowanie i wdrażanie rozwiązań, poprawiających efektywność energetyczną powiązane jest często z usprawnieniem lub modernizacją procesów w wielu obszarach. Jest to przykładowo eliminacja zbędnej pracy maszyn wymaga zmian w planowaniu produkcji czy też usług. A to powoduje, że przeanalizować trzeba sposób ich realizacji wraz z istotnymi parametrami. Po takiej analizie możliwy jest efekt nie tylko energetyczny;
- włączenie analizy efektowności energetycznej w planowanie wszystkich działań to najlepszy sposób na wykorzystanie potencjału w drobnych, lecz trwałych zmianach. Jeśli przy okazji różnych aktywności systematycznie eliminowane będą straty energii, stanie się to stałym elementem planowania, to systematycznie poprawiać się będzie również wynik ekonomiczny.
Podstawowe korzyści z wdrożenia strategii uwzględniającej efektywność energetyczną pokazano na rys. 1. Uwzględnienie zasad korzystania z energii na każdym poziomie decyzyjnym i operacyjnym korzystnie wpływa również na inne, nie wiązane zwykle wprost z efektywnością energetyczną, aspekty działania firmy.
Rys. 1 Wpływ strategii efektywności energetycznej na biznes.
Takie podejście, oparte na potencjale zawartym w procesach, uwzględniające efektywność energetyczną zarówno w bieżącym funkcjonowaniu, jak i w podejmowanych decyzjach strategicznych – jest podstawą do budowania działań, niezbędnych dla realizacji strategii. Uwzględnia ono każdy z obszarów mających znaczenie i wpływających na efektywne korzystanie z energii. Cele dla poszczególnych procesów i związane z nimi wskaźniki, powinny zostać dobrane tak, by potwierdzać realizację przyjętej strategii lub wskazywać na konieczne korekty. Jest to cenne źródło wiedzy w biznesie. Te wskaźniki, które dotyczą kosztów związanych z efektywnością energetyczną powinny być powiązane z wartościami technicznymi. Dzięki takiemu podejściu możliwe jest zarządzanie działaniami i decyzjami w poszczególnych procesach oraz wskazanie źródeł nieuzasadnionych kosztów prowadzonej działalności.
Włączenie efektywności energetycznej w działania i powiazanie ze strategią firmy to jeszcze jedna, może najważniejsza korzyść. Jeżeli korzystanie z energii oraz związane z nią wskaźniki i koszty uwzględniamy na każdym poziomie planowania działań, to w zasadzie każda zmiana, związana z funkcjonowaniem firmy będzie – tam gdzie to oczywiście możliwe i zasadne – uwzględniała niejako „przy okazji” poprawę efektywności energetycznej. W przypadku wielu zmian można w niewielkim stopniu poszerzyć zakres inwestycji lub zmodyfikować postępowanie tak, aby poza uzyskaniem poprawy jakości, wydajności, bezpieczeństwa lub innych zamierzonych efektów, poprawić również efektywność wykorzystania dostarczonej energii lub odzyskać straty energii. Częstą przeszkodą we wprowadzeniu zaleceń z audytów energetycznych jest właśnie wysoki koszt, związany nie tyle z samą inwestycją, co z zatrzymaniem produkcji lub wyłączeniem części instalacji na czas wprowadzania zmian. Dzieje się tak między innymi dlatego, że bardzo często w czasie zaplanowanego postoju nikt niestety nie pomyśli o wykorzystaniu możliwości do poszerzenia późniejszych efektów.
Dobrym początkiem do ukierunkowania myślenia strategicznego na poprawę efektywności energetycznej jest udział w warsztatowych spotkaniach, organizowanych przez Jakość bez Retuszu z Anną Farion.
Magdalena Gawarecka
[1] Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2023/2772 z dnia 31 lipca 2023 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE w odniesieniu do standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju; 31/07/2023; Data uchwalenia; 25/12/2023; Wejście w życie Data publikacji +3 Patrz Art. 2; Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Stabilności Finansowej, Usług Finansowych i Unii Rynków Kapitałowych; Rozporządzenie delegowane; EUR-lex
[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1791 z dnia 13 września 2023 r. w sprawie efektywności energetycznej oraz zmieniająca rozporządzenie (UE) 2023/955 (wersja przekształcona) (Tekst mający znaczenie dla EOG); 10/10/2023; 13/09/2023; Data podpisania ; Wejście w życie Data publikacji +20 Patrz Art. 39; Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej; Directorate-General for Energy; EUR-lex
