Autorzy modelu siły i odporności psychicznej AQR International – Doug Strycharczyk i Peter Clough – wymieniają cztery filary, z którymi możemy pracować rozwojowo, wzmacniając odporność poprzez podanie osobom bardziej wrażliwym swoistej drabiny psychologicznej.
Za: Doug Strycharczyk i Peter Clough, Model siły i odporności psychicznej.
Poczucie kontroli nad własnym losem
Osoby bardziej wrażliwe psychicznie często mają wrażenie, że „rzeczy im się przytrafiają”, a „emocje nimi sterują” i one nie mają na to wpływu. Z tego powodu mogą rezygnować z jakichkolwiek działań. W sytuacji stresu i napięcia skupiają się głównie na tym, co w otoczeniu jest złe, na tym, nad czym nie mają kontroli. Z drugiej strony nie zawsze mogą być w pełni świadome swoich emocji – mogą nie wiedzieć, co i dlaczego czują.
Przykładowe działania do podjęcia:
Pomóż przeanalizować „pola wpływu”
Pierwszą rzeczą, którą możesz zrobić, by wesprzeć osoby bardziej wrażliwe psychicznie w zwiększeniu poczucia kontroli nad losem, to pomoc w przeanalizowaniu sytuacji z perspektywy „pól wpływu”. Zazwyczaj nie jest tak, że nie mamy wpływu na żaden aspekt sytuacji, z którymi się spotykamy. Szczególnie, że sytuacja ma wymiar i zewnętrzny wynikający z otoczenia, i wewnętrzny związany z naszym myśleniem o niej i działaniem w niej. A ten drugi – choć osoba w silnym stresie może tego nie zauważać – to coś, na co mamy wpływ zawsze. Dlatego warto zadać pytanie: „Co Ty możesz zrobić dla siebie w tej sytuacji?”.
Wesprzyj w nauce zarządzania emocjami
Drugi przykładowy sposób, w jaki możesz wesprzeć osoby wrażliwe psychicznie w zwiększaniu poczucia kontroli nad swoim życiem, to wsparcie w lepszym rozumieniu emocji, jakie odczuwają. Gdy widzisz, że emocje zaczynają je przytłaczać, zapytaj: „Jaką emocję odczuwasz? Który aspekt sytuacji ją w Tobie wywołuje? Co możesz zrobić, by tę emocję – bądź jej efekty dla organizmu – złagodzić?”.
Poziom wiary w siebie
Osoby bardziej wrażliwe psychicznie często mniej wierzą w siebie, w swoje możliwości, predyspozycje. Silniej też przeżywają to, co im nie wyszło – takie sytuacje w ich oczach często urastają do rangi ogromnych porażek życiowych. Mogą się także czuć mniej pewne siebie w towarzystwie innych, w konsekwencji rzadziej wypowiadają swoje opinie, odmienne zdanie czy czują się „przytłoczone” w sytuacjach publicznych.
Przykładowe działania do podjęcia:
Wzmocnij świadomość predyspozycji
Osoby o większej wrażliwości psychicznej nie patrzą na siebie obiektywnie – skupiają się raczej na brakach, słabych stronach, tym, co „na pewno się nie uda”. By je wzmocnić, bardzo ważne jest nauczenie ich obiektywnego patrzenia na własne predyspozycje: zauważania i silnych stron, i braków, i tego, co je może wzmocnić, i tego, co może osłabić. Inaczej mówiąc – warto pomóc im zrobić kompetencyjną analizę SWOT. Natomiast na co dzień wesprzesz je, zauważając i doceniając (zwykłym pozytywnym feedbackiem i gratulacjami) ich pozytywne działania świadczące o posiadaniu silnych stron.
Wesprzyj w kontrolowaniu „auto-czarnowidztwa” / Wzmacniaj postawę asertywną
Dobrym sposobem, by wzmacniać poziom wiary w siebie u osoby o większej wrażliwości psychicznej, jest wspieranie jej w budowaniu postawy asertywnej i stosowaniu komunikacji asertywnej. Wiem, możemy mieć poczucie, że to nie nasza rola. Jednak… to nie wymaga dużo wysiłku. Czasem wystarczy po prostu zapytać: „Jakie ty masz o tym zdanie?”, „Co i czemu jest w tym dla Ciebie ważne?”, „Na czym Ci w tej sytuacji zależy?” lub „Dlaczego Ci to przeszkadza i jak planujesz zareagować?”, by zainspirować odpowiedni tok myślenia. Czasem wystarczy przestać mówić i zacząć pytać oraz słuchać, by dać przestrzeń do wyrażenia własnej opinii czy potrzeby, a tym samym uczyć innych, że mogą tę opinię lub potrzebę wypowiadać.
Wytrwałość w realizowaniu zadań
Osoby bardziej wrażliwe psychicznie szybciej i łatwiej porzucają realizację działań, a także częściej w ogóle do nich nie przystępują, bo mają poczucie, że „i tak nie podołają”. Proste, wydawałoby się, zakłócenia potrafią całkowicie wybić je z rytmu i ze ścieżki do celu. Jest to związane z niższą umiejętnością stawiania sobie celów (przyjmowania na siebie zobowiązań) i rytmicznego dążenia do ich realizacji. Trudniej im wytworzyć w sobie także codzienne nawyki, które wspierają je na ścieżce do osiągnięcia rezultatów. Wzmocnienie kompetencji związanych z zarządzaniem czasem i radzeniem sobie z rozpraszaczami jest dla nich niezbędne.
Przykładowe działania do podjęcia:
Określanie celów i priorytetów
Wsparciem dla osób wrażliwych psychicznie jest pomoc w definiowaniu rezultatów działań, jakie przed nimi stoją. Gdy dostają zadanie do zrealizowania, potrzebują do niego SMART-owych celów i wsparcia w doprecyzowaniu „kamieni milowych” – kolejnych kroków do wykonania. To nie oznacza, że należy to robić za nie. Najlepiej jest wypracować je w toku wspólnej dyskusji, budując wspólnie konkretny harmonogram działań do wykonania. Warto też wesprzeć je w określaniu priorytetów dla poszczególnych zadań tak, by przy kolejnej „wrzutce” wiedziały, co jest pilne i ważne, a co niekoniecznie i może zaczekać. Dzięki temu nie będą miały wrażenia przeciążenia i konieczności „robienia wszystkiego naraz”.
Wsparcie w tworzeniu nawyków i rytmu dnia
Drugi przykładowy aspekt wsparcia związany ze wzmacnianiem wytrwałości to nauka tworzenia planów dnia i wypracowywania nawyków. Dzięki zaplanowaniu stałego rytmu dnia (powtarzalne działania lub typy działań realizowane w podobnym czasie) łatwiej jest go pilnować. W pewnym momencie niektóre czynności stają się nawykowe. Na przykład wiem, że w środę o godzinie 11:30 spotykam się z przełożonym na przeglądzie śródtygodniowym, do którego muszę być przygotowana: wiedzieć, co zrobiłam, jakie są tego rezultaty, jakie mam plany na resztę tygodnia. To mobilizuje mnie do większego skupienia, bardziej świadomego wybierania zadań i realizacji zaplanowanego do środy do 11:30 harmonogramu.
Postrzeganie wyzwania jako szansy
Osoby bardziej wrażliwe psychicznie silniej koncentrują się na porażkach niż na zwycięstwach. Nie lubią nowych wyzwań i działań, gdyż często nie wierzą, że sobie z nimi poradzą. Preferują sprawdzone sytuacje, sprawdzone metody, sprawdzone otoczenie. Nowe znaczy dla nich nieznane, a nieznane oznacza zagrożenie i należy tego unikać. Dlatego też, gdy osobę bardziej wrażliwą psychicznie zaprasza się do nowego, ciekawego, innowacyjnego projektu – jej pierwszym odruchem jest często automatyczne „nie”.
Przykładowe działania do podjęcia:
„Kaizenowe” wyzwania
Aby wesprzeć osoby wrażliwe psychicznie w myśleniu w kategoriach szans zamiast zagrożeń, warto sięgnąć do podejścia kaizen – małych kroków. Drobne, ewolucyjne zmiany psychologicznie stanowią dla nich mniejsze zagrożenie niż zmiany kompleksowe i rewolucyjne. Świetnie sprawdzi się tu „plasterkowanie” wyzwań: dawanie małych wyzwań, które nie wybijają gwałtownie ze „strefy komfortu”, tylko pokazują jeden mały, możliwy do zrobienia krok. PS Dlatego nie na każdego dobrze działa, jeśli wrzucasz go do nurtu rzeki, zakładając, że dzięki temu nauczy się pływać. Niektórych to po prostu paraliżuje.
Refleksja nad rezultatami działań
Ponieważ osoby wrażliwe psychicznie koncentrują się głównie na porażkach, należy wesprzeć je w kompleksowym analizowaniu ich działań. Jeśli pracujemy z zespołem, takim narzędziem są retrospektywy czy przeglądy działań i celów. Kluczowe jest tu zadawanie pytania: „Co następnym razem możemy zrobić inaczej, lepiej, skuteczniej, efektywniej?”.
Jak pracować z siłą i odpornością psychiczną w organizacji?
Przedstawione powyżej aspekty nie muszą charakteryzować każdej osoby z większą wrażliwością psychiczną. U jednej możemy zaobserwować mocniejszą potrzebę wsparcia w obszarze wzmocnienia wiary w siebie, zaś u innej w obszarze orientacji na cele i wytrwałości w ich realizowaniu. Ktoś będzie mniej otwarty na wyzwania, a ktoś inny będzie czuł się bardziej bezradny wobec sytuacji, jakie mu się przydarzają.
W pracy ze wzmacnianiem odporności psychicznej bardzo ważne jest rozpoznanie, w którym filarze dana osoba – przyjaciel, partner, znajomy czy pracownik – potrzebuje wsparcia, by skutecznie odpowiedzieć na nową lub stresującą sytuację. Skąd możemy to wiedzieć? Po pierwsze z obserwacji: widzimy, gdzie „rozjeżdża się” działanie, słyszymy, na co nasz rozmówca kładzie nacisk. Drugi sposób to przeprowadzenie testu psychometrycznego MTQ48. Testu opracowanego przez AQR International dokładnie po to, by diagnozować filary odporności psychicznej, które obejmuje model. Gdy już to wiemy – możemy w naszej organizacji podjąć działania, które u naszych pracowników wzmocnią odporność psychiczną.
Pamiętaj. Swoim codziennym działaniem możesz zdziałać wiele, wzmacniając osoby, które są wokół ciebie.
Magdalena Robak
Zapraszam do kontaktu: napisz@magdalenarobak.pl
