Już w starożytności zagadnienia jakości wytwarzanych produktów były troską filozofów: Platona, Lao Tzu-Laozia czy Arystotelesa. Jeden z zachowanych cytatów twórcy taoizmu, brzmiący „Jakość to doskonałość, której nie da się osiągnąć, lecz do której trzeba uporczywie dążyć”, mimo upływu ponad dwa i pół tysiąca lat, nie stracił na aktualności.
Od początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku firmy zaczęły dostrzegać konieczność uwzględniania w swojej działalności interesów pracowników, otoczenia, społeczeństwa i maksymalnego ograniczania niekorzystnego wpływu na środowisko. Złożyły się na to: raport na temat stanu Ziemi Gro Harlem Brundland, ogłoszony w Sztokholmie w 1987 r., Deklaracja Praw Człowieka ONZ, aktywność Międzynarodowej Organizacji Pracy i ogólna tendencja do etycznego działania. W Stanach Zjednoczonych coraz więcej firm zaczęło działać na podstawie zasady „Trzy E”:
Effectivity /efektywność/,
Efficiency /sprawność/,
Ethics /etyka/.
A kraje anglosaskie wprowadziły znaczek „Fair Trade” na produktach, które wykonano w etycznych warunkach, bez zatrudniania dzieci, ze sprawiedliwym wynagradzaniem pracowników i przestrzeganiem zasad wynikających z Konwencji ONZ.
Swoboda gospodarcza
Warunkiem swobodnego działania przedsiębiorstw, rozszerzania ich działalności, kreatywności i innowacyjności, jest stworzenie ku temu właściwych okoliczności i przyjaznego otoczenia. Polska w rankingach swobody gospodarczej zajmuje 48 miejsce na świecie.
Problemy ze swobodą działalności znane są od dawna, zarówno politykom, jak i przedsiębiorcom. Nadmierny fiskalizm i stała kontrola podatkowa utrudniają działalność. Kluczem do osiągnięcia sukcesu jest sprawnie działające, na rzecz obywateli, państwo:
Rząd powinien być otwarty na obywateli;
Instytucje państwa powinny być sprawne;
Powinno być skuteczne zarządzanie i koordynacja działań rozwojowych;
Powinno być dobre prawo;
Powinny być efektywne świadczenia usług publicznych;
Powinien być skuteczny wymiar sprawiedliwości i prokuratura;
Powinien być zapewniony wysoki poziom bezpieczeństwa i porządku publicznego;
Zarządzanie skarbem państwa powinno spełniać standardy jakościowe.
Społeczna odpowiedzialność biznesu
Społeczna odpowiedzialność to założenie, że organizacje w swojej działalności dobrowolnie uwzględniają interesy społeczne i ochronę środowiska, a także relacje z otoczeniem. Odpowiedzialne przedsiębiorstwa spełniają wszystkie wymogi formalne, finansowe, prawne, a oprócz tego działają na rzecz pracowników, środowiska, otoczenia i zainteresowanych partnerów biznesowych. Szczególnie w ostatnich latach można zauważyć taką postawę, a dodatkowo obserwujemy zjawisko filantropii. Wystarczy przypomnieć działania Billa Gatesa, Gordona Moore’a, Carlosa Slim Helu, Eli Broada, Teda Turnera i kolejnych, którzy przekazali na cele charytatywne minimum 1 mld dolarów.
Wbrew pozorom koncepcja społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa nie jest nowym pomysłem. Pojawiła się w latach trzydziestych XX wieku. Jednak dopiero teraz, w epoce globalizacji, nabrała znaczenia. Społeczna odpowiedzialność organizacji oznacza, że jest ona świadoma przestrzegania zarówno zasad moralnych, jak i zobowiązana do rozliczania się z prowadzonej działalności przed grupami społecznymi i organizacjami (rządowymi, samorządowymi, pracownikami, klientami, społecznością lokalną itp.). Społeczna odpowiedzialność zobowiązuje do uczciwego i etycznego postępowania w stosunku do własnych pracowników, klientów, jak i całego otoczenia, włączając w to środowisko naturalne.
Tyle teorii, bowiem w praktyce z realizacją tych zasad bywa różnie. I dlatego podejmowane są próby stworzenia norm dla CSR. Jedną z nich są opracowane w ramach Social Accountability International – SAI, wymagania SA 8000:2014.
Korupcja
Z danych Komendy Głównej Policji wynika, że w 2013 roku w Polsce wręczono łapówki o wysokości przekraczającej 15,5 mln zł. To dwa razy więcej niż rok wcześniej. Według raportu Transparency International, Polska pod względem korupcji plasuje się na trzydziestym miejscu na świecie. Do krajów o najmniejszej korupcji od lat należą kraje skandynawskie, a także Kanada, Nowa Zelandia i Australia.
Systemy antykorupcyjne są coraz powszechniej tworzone i stosowane w Polsce i na świecie. Mogą zawierać elementy wzmacniające zachowania etyczne pracowników i dbałość o dobre imię organizacji, a także pozwalają na szacowanie ryzyka korupcji w poszczególnych miejscach, co następnie umożliwia podejmowanie działań zmniejszających możliwość ich wystąpienia.
Model odpowiedni dla organizacji powinien wynikać ze specyfiki jej działania. W urzędach na ryzyko korupcji narażeni są przede wszystkim urzędnicy podejmujący decyzje, a w placówkach zdrowia, lekarze.
Coraz powszechniejsza walka z korupcją daje pozytywne wyniki, ale działania te powinny być wzmacniane, ponieważ daleko nam jeszcze do krajów o najmniejszej korupcji.
Kreatywność i innowacje
Mimo ogłoszenia przez Parlament i Radę Unii Europejskiej roku 2009 „Rokiem Innowacji i Kreatywności” (Creativity and Innovation European 2009 Year) i przekazywania coraz większych środków finansowych na ten cel, efekty w Polsce w dalszym ciągu są niewielkie. Polska została zaliczona do trzeciej grupy państw europejskich o tzw. umiarkowanej innowacji. Innowacyjność w naszym kraju wzrosła marginalnie w latach 2006 – 2013, a relatywnie spadła z 54% średniej unijnej do 50% średniej. A ten niewielki wzrost i tak zawdzięczamy przede wszystkim „obcym” technologiom i przenoszeniu fabryk do naszego kraju. To samo dotyczy patentów. Portugalia, kraj o wiele mniejszy od Polski, zgłasza ich cztery razy więcej. Chiny zdominowały globalny rynek zaawansowanych technologii. Wg raportu Oxford Economic jeszcze w 2000 roku wytwarzały 6% produktów hight-tech na świecie, a dzisiaj ich udział wynosi około 40% rynku światowego. W ostatnim rankingu Bloomberga, spośród 50 najbardziej innowacyjnych krajów, Polska została sklasyfikowana dopiero na 25 pozycji.
Mówiąc o jakości, można stwierdzić, że jest to niekończąca się przygoda. Interesowano się tym zagadnieniem już w przeszłości, a od dwudziestego wieku w sposób naukowy. Każdy z nas powinien być przepojony ideą „to co robię, robię najlepiej jak potrafię”. Ważne jest, aby zawsze podkreślać znaczenie jakości i tworzyć społeczne poparcie postaw projakościowych, innowacyjnych i kreatywnych, pozbawionych korupcji, ze wsparciem władz rządowych.
Dr inż. Wojciech Henrykowski, wieloletni prezes Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji, europejski auditor EOQ, członek Kapituły Certyfikatu JAKOŚĆ ROKU®