Brązowe Wyróżnienie EUROPEAN QUALITY CERTIFICATE® 2022 w kategorii: Nauka dla Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. Ludwika Hirszfelda PAN to kolejne potwierdzenie wysokiego poziomu prowadzonych badań naukowych i sukcesów na światową skalę. Warto wspomnieć, że instytut już po raz drugi został uhonorowany godłem uznawanym międzynarodowo. Tym, co wyróżnia placówkę, jest szerokie spektrum badań naukowych, poczynając od immunologii probiotyków, terapii fagami, przez badania nowotworów, mechanizmów przerzutowania, nad immunologią nowotworów oraz leków przeciwnowotworowych, a kończąc na opracowaniu szczepionki na COVID-19
Instytut został utworzony w 1952 r. przez Polską Akademię Nauk. Głównym założycielem i pierwszym dyrektorem Instytutu był profesor Ludwik Hirszfeld, znany polski immunolog i mikrobiolog. Do jego najważniejszych osiągnięć naukowych należy praca nad grupami krwi. Prowadził ją w latach 1907–1911 wraz z Emilem von Dungernem w Zurychu.
Już w latach 50. działalność placówki skupiała się na badaniach nad poważnymi chorobami, takimi jak czerwonka, kiła czy gruźlica. Do dziś jednym z głównych wyzwań instytutu są zagadnienia społeczne medycyny.
Instytut jest właścicielem kilkuset patentów na testy diagnostyczne dla onkologii, diagnostyki mikrobiologicznej, na szczepionki przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe oraz leki, w różnych fazach komercjalizacji. Projekty badawcze obejmują szereg innowacyjnych rozwiązań i są realizowane w konsorcjach z instytucjami krajowymi i zagranicznymi, oraz infrastrukturalnych.
– Tylko w 2020 r. Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN współpracował z 62 zagranicznymi jednostkami naukowymi. Najważniejsze z nich to Łotewski Instytut Syntezy Organicznej w Rydze, University of Maryland w Rockville, Akademia Nauk Republiki Czeskiej w Pradze czy Fox Chase Cancer Center w Filadelfii – wymienia prof. dr hab. Andrzej Gamian, dyrektor Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. Ludwika Hirszfelda PAN.
Działalność naukowa Instytutu Hirszfelda, realizowana przez 22 laboratoria lub zakłady badawcze, jest ściśle powiązana z integralnymi jednostkami, takimi jak Centrum Medyczne, a w nim unikatowy na skalę światową, jeśli chodzi o doświadczenie w leczeniu pacjentów – Ośrodek Terapii Fagowej, Polska Kolekcja Mikroorganizmów (PCM), Kolekcja Linii Komórkowych, Laboratorium NeoLek, specjalistyczne pracownie aparaturowe, Zwierzętarnia oraz Laboratorium Chemii Ogólnej. Sferę komercjalizacji oraz kontaktów z przemysłem wspiera założona przez instytut spółka Centrum Transferu Technologii IITD PAN Sp. z o.o. Instytut zatrudnia ogółem 237 osób, w tym 83 pracowników naukowych (stan w grudniu 2020 r.).
IITD PAN wg Rankingu SCIMAGO od lat plasuje się w czołówce polskich instytucji naukowych, zajmując w 2021 r. 5. miejsce w Polsce, zaraz po Uniwersytecie Jagiellońskim, IBB PAN, Uniwersytecie Wrocławskim, IChO PAN, w tym 3. miejsce wśród 63 instytutów PAN.
Probiotyki i bakteriofagi
Instytut Hirszfelda jest wiodącą w Polsce i na świecie placówką naukową specjalizującą się w badaniu probiotyków oraz bakteriofagów. W przypadku tych pierwszych, badania dotyczą biologicznych właściwości bakterii jogurtowych.
– Placówka zresztą prowadzi badania bakterii probiotycznych, w szczególności ich wytwarzających polisacharydowe produkty o aktywnościach: immunomodulujących, immunostymulujących, przeciwzapalnych, przeciwalergicznych – mówi prof. dr hab. Andrzej Gamian.
Obecnie realizowane są badania związane z analizą receptorów, białek i szlaków sygnałowych zaangażowanych w rozpoznanie i regulację odpowiedzi układu odpornościowego przez mikroorganizmy tworzące mikroflorę.
– Prowadzona jest analiza strukturalna antygenów bakteryjnych zaangażowanych w oddziaływania z gospodarzem, określane są ich właściwości immunomodulatorowe oraz wpływ na zdrowie gospodarza, szczególnie w kontekście chorób ludzkich takich jak: alergie, IBD, choroby autoimmunologiczne czy neurodegeneracyjne – wyjaśnia dyrektor instytutu.
Z kolei w kwestii bakteriofagów Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN jest wiodącym ośrodkiem w Europie i jednym z kilku na świecie, który ma w swojej ofercie terapię fagami.
Terapia fagowa czy też fagoterapia jest metodą leczenia zakażeń bakteryjnych wykorzystującą unikalne właściwości bakteriofagów – wirusów bakteryjnych atakujących wyłącznie komórki bakteryjne. Bakteriofagi (zwane też fagami) mogą skutecznie niszczyć różne bakterie, w tym te, które nabyły oporność na antybiotyki.
– Jedną z naszych misji jest prowadzenie badań w zakresie biologii i klinicznej terapii zastosowania bakteriofagów – podkreśla prof. dr hab. Andrzej Gamian.
Metoda leczenia zakażeń bakteryjnych przy użyciu fagów znana jest na świecie od początku XX wieku. Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu od kilkudziesięciu lat prowadzi badania nad właściwościami biologicznymi i zastosowaniem bakteriofagów w terapii. Dysponuje także metodami izolacji fagów oraz przygotowywania preparatów fagowych do terapii. Od lat 70. XX wieku są one stosowane przez różne polskie szpitale we współpracy z instytutem w terapii fagowej różnych zakażeń bakteryjnych o charakterze ostrym i przewlekłym.
– Z uwagi na narastanie problemu antybiotykooporności bakterii instytut utworzył w 2005 roku Ośrodek Terapii Fagowej, którego zadaniem jest kwalifikacja pacjentów do eksperymentalnej terapii fagowej i jej prowadzenie zgodnie z protokołem zatwierdzonym przez komisję bioetyczną oraz monitorowanie stanu pacjentów po zakończeniu terapii – dodaje dyrektor Instytutu Hirszfelda.
Instytut Hirszfelda w walce z COVID-19
W związku z pandemią COVID-19 Instytut Hirszfelda realizuje cztery projekty naukowe i badawczo-rozwojowe. To między innymi projekt NCBiR SZPITALE JEDNOIMIENNE pt. „Badania nad uzyskaniem nowatorskiej szczepionki przeciwko wirusowi SARS-CoV-2 odpowiedzialnemu za chorobę COVID-19” (konsorcjum: IITD PAN – lider, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu); projekt NCBiR SZPITALE JEDNOIMIENNE pt. „Ocena globalnego stanu odpowiedzi immunologicznej i obecności przeciwciał przeciw SARS-CoV-2 u pacjentów z chorobami nerek, wątroby i serca: biorców przeszczepów, dializowanych, z marskością wątroby i z niewydolnością serca” (grant Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, IITD PAN w roli wykonawcy); projekt NCN OPUS 20 pt.: „Mechanizmy odporności przeciw koronawirusom na podstawie analizy przeciwciał u ozdrowieńców, pacjentów narażonych czy skąpoobjawowych oraz
nienarażonych pacjentów polskich instytucji opiekuńczych i ich reakcji z antygenami koronawirusów” (grant CM UJ, IITD PAN w roli wykonawcy); projekt OPUS 20 pt. „Wpływ glikozylacji białka Spike wirusa SARS-CoV-2 na aktywację układu dopełniacza” (grant Instytutu Biologii Medycznej w Łodzi, IITD PAN w roli wykonawcy); Instytut współpracuje przy projekcie monitorowania zmienności genetycznej wirusa SARS-CoV-2. Kierownikiem projektu jest prof. dr hab. Krzysztof Pyrć z Małopolskiego Centrum Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ze strony Instytutu zaangażowane jest Laboratorium Genomiki i Bioinformatyki pod kierownictwem dra hab. n. med. Łukasza Łaczmańskiego, prof. PAN. Głównym celem projektu jest sekwencjonowanie genomu wirusa pochodzącego od pacjentów z różnych rejonów Polski. Celem pierwszej fazy projektu jest zbadanie ~ 1% próbek dodatnich, a następnie sukcesywne zwiększanie tej liczby. Projekt finansuje Agencja Badań Medycznych.
W elitarnym europejskim gronie…
Naukowy dorobek oraz sukcesy Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. Ludwika Hirszfelda PAN przełożyły się na wiele prestiżowych wyróżnień oraz nagród gospodarczych. Placówce, której filarem działalności jest doświadczona kadra immunologów przyznawane są liczne granty i dofinansowania wiodących oraz kluczowych projektów naukowych.
W tym roku instytut został po raz drugi uhonorowany
EUROPEAN QUALITY CERTIFICATE® w kategorii: Nauka. Poprzedni laur przyznano placówce w edycji 2021. W tym roku jest to Brązowa Statuetka Jakości, która potwierdza najwyższe standardy jakościowe prowadzonych badań i realizacji wiodących oraz kluczowych projektów naukowych.
