Współczesna gospodarka nie może istnieć bez surowców mineralnych. Surowce energetyczne, metaliczne i chemiczne oraz surowce skalne przyczyniają się do rozwoju społeczeństw. Z nich generowana jest energia elektryczna, produkowane są materiały budowlane, a także są one niezbędnym składnikiem w rozwoju nowych technologii, w tym telefonów komórkowych, baterii i magazynów energii. Ale ceną, jaką płacimy za wygodne życie, jest poważna ingerencja w środowisko naturalne. Mamy jednak sposoby, aby je chronić
„Poltegor-Instytut” jest wiodącą w kraju jednostką badawczą w dziedzinie górnictwa odkrywkowego, obejmującą swym działaniem węgiel brunatny, surowce skalne i przemysł materiałów wiążących, chemicznych, ilastych oraz kruszyw. Placówka jest nominowana do EUROPEAN QUALITY CERTIFICATE ® w kategorii: Nauka.
– Celem strategicznym instytutu jest kreowanie w przemyśle górnictwa odkrywkowego innowacyjnych, czystych i przyjaznych środowiskowo technologii wydobycia oraz wdrażanie nowych rozwiązań technicznych – podkreśla dr hab. inż. Jacek Szczepiński, dyrektor Instytutu. – Naszą misją jest opracowywanie i wdrażanie przemysłowe innowacyjnych technologii, procesów, metod oraz rozwiązań technicznych na potrzeby górnictwa odkrywkowego, a także szeroko pojętej ochrony środowiska. Realizujemy ją z wykorzystaniem posiadanych zasobów, którymi są: kadra badawcza, laboratoria, aparatura i stanowiska badawcze oraz zbiory własnych, specjalistycznych oprogramowań – dodaje.
Ponad 70 lat tradycji
Instytut Górnictwa Odkrywkowego istnieje od 1950 roku. W 1968 roku powstał we Wrocławiu Centralny Ośrodek Badawczo-Projektowy Górnictwa Odkrywkowego „Poltegor”, który stał się instytucją wiodącą w pracach naukowo-badawczych na rzecz górnictwa odkrywkowego. Po zmianach ustrojowych, na początku lat 90., część badawcza Poltegoru pozostała w rękach państwowych. Działa do dziś pod nazwą „Poltegor-Instytut” i pozostaje pod nadzorem Ministra Aktywów Państwowych. Instytut znajduje się we Wrocławiu, a jego lokalizacja jest nieprzypadkowa.
– Znajdujemy się mniej więcej w równej odległości od największych inwestycji polskiego górnictwa węgla brunatnego, tj. Konina, Bełchatowa i Turowa – mówi dyrektor Jacek Szczepiński.
– Nasi specjaliści brali udział w budowie największych kopalń odkrywkowych w Polsce, a w latach świetności zatrudnialiśmy ponad 1000 osób – dodaje.
Obecnie Instytut dysponuje dziesięcioma laboratoriami, w tym trzema akredytowanymi przez Polskie Centrum Akredytacji, oraz sześcioma pracowniami: Górniczą, Geologii, Hydrogeologii i Ochrony Wód, Zrównoważonego Rozwoju i Współpracy Międzynarodowej, Technologii i Eksploatacji Taśm Przenośnikowych oraz Biotechnologii Środowiskowej. Zatrudnia pięćdziesięciu wysoko wykwalifikowanych specjalistów od geologii, hydrogeologii, geotechniki, górnictwa, ochrony środowiska oraz maszyn.
Dwutorowy obszar działania
Instytut realizuje projekty badawczo-rozwojowe, głównie na zlecenie ministerstw oraz w ramach środków finansowych pochodzących z agencji rządowych ARMiR czy NCBR oraz Funduszu Badawczego Węgla i Stali, a także projekty badawczo-usługowe realizowane bezpośrednio dla przemysłu.
– Zalewanie wyrobisk poeksploatacyjnych wodą, wykorzystywanie zwałowisk pozostałych po eksploatacji węgla brunatnego dla potrzeb odnawialnych źródeł energii (OZE), opracowywanie innowacyjnych koncepcji zarządzania, recyklingu i upcyklingu geomateriałów odpadowych zgromadzonych na hałdach pogórniczych w ramach tzw. gospodarki o obiegu zamkniętym, opracowywanie narzędzi internetowych wspomagających transformację węglową na terenach powydobywczych, a także wykorzystywanie pyłu bazaltowego do poprawy jakości ziarna zbóż oraz nasion – to tylko część obszarów, jakimi się zajmujemy – podkreśla prof. Szczepiński.
Drugi obszar działalności „Poltegor-Instytut” obejmuje współpracę badawczo-usługową z kopalniami węgla brunatnego i surowców skalnych, dla których Instytut realizuje między innymi dokumentacje hydrogeologiczne, projekty monitoringu, projekty studni oraz raporty środowiskowe. – Ponadto na zlecenie KGHM Polska Miedź SA prowadzimy prace badawczo- usługowe na zbiorniku odpadów poflotacyjnych Żelazny Most, a dla Wód Polskich realizujemy prace związane z lokalizacją stopni wodnych na Odrze – mówi dyrektor. – Jesteśmy także zaangażowani w badania geologiczne prowadzone pod kątem lokalizacji pierwszej w Polsce elektrowni jądrowej na Pomorzu – dopowiada.
Patenty, wynalazki, nagrody
Realizując cele strategiczne oraz działając zgodnie z duchem swojej misji, Instytut od 2007 roku opracował i opatentował 28 wynalazków, które kreują i wdrażają nowe, bardziej ekologiczne rozwiązania techniczne. „Poltegor-Instytut” od wielu lat bierze udział w światowym konkursie wynalazków na Międzynarodowym Salonie Innowacji i Badań Naukowych EUREKA w Brukseli oraz Międzynarodowych Targach Wynalazczości Concours–Lepine w Paryżu. Instytut był wielokrotnie wyróżniany nagrodami „Za promocję nauki polskiej na świecie” przyznawanymi przez Ministra Nauki i Przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych. Ponadto postanowieniem międzynarodowego jury „Poltegor-Instytut” został odznaczony Krzyżem Kawalerskim, Oficerskim i Komandorskim Orderu Wynalazczości nadanym przez Najwyższą Belgijską Komisję Odznaczeń za osiągane wyniki prezentowanych prac innowacyjnych i poziom jakości merytorycznej przedstawianych wynalazków, oraz został odznaczony złotym medalem Europejskiego Instytutu Wspólnot dla Promocji Przedsięwzięć Komercyjnych w Dziedzinie Wynalazczości.
– Jednym z naszych ostatnich wynalazków było innowacyjne wysokoefektywne rozwiązanie technologiczne polepszania parametrów jakościowych i ilościowych wody wykorzystane przy budowie ujęć horyzontalnych wód podziemnych dla mieszkańców Barda Śląskiego i Wrocławia
– podkreśla dyrektor Jacek Szczepiński.
Górnictwo jest inwazyjne, ale może być bardziej zielone
Największą inwestycją, w której realizację zaangażowany był „Poltegor” była budowa kopalni węgla brunatnego Bełchatów (KWB „Bełchatów”). Złoża węgla w Bełchatowie szacowane były na 2 mld ton. Badania i prace projektowe rozpoczęto w latach 60. i 70., a pierwszą tonę węgla wydobyto w 1980 roku. Zakończenie wydobycia węgla brunatnego w KWB „Bełchatów” zaplanowano na 2038 rok.
– Kopalnie odkrywkowe projektuje się, uwzględniając cały okres eksploatacji złoża wraz z rekultywacją terenu poeksploatacyjnego. Rewitalizacja i przywrócenie terenu poeksploatacyjnego do środowiska może trwać dłużej niż czas wydobycia kopaliny – podkreśla dyrektor Szczepiński. – Jedną z najczęściej stosowanych metod rekultywacji wyrobisk poeksploatacyjnych jest wypełnienie ich wodą. Powstające wówczas zbiorniki poeksploatacyjne tworzą tereny rekreacyjne dla mieszkańców, tak jak np. w regionie konińskim czy w okolicach Tarnobrzega. W wyrobisku poeksploatacyjnym, pozostałym po zakończeniu eksploatacji węgla brunatnego w KWB „Bełchatów”, powstanie najgłębsze jezioro w Polsce o głębokości ponad 170 metrów – dodaje profesor.
Kopalnie wracają do łask?
Jak mówi dyrektor „Poltegor-Instytut” w Polsce i Europie w odróżnieniu od innych rejonów świata, górnictwo traci na znaczeniu. Tymczasem w Azji, Afryce czy w Australii wprost odwrotnie – zainteresowanie wydobyciem surowców mineralnych rośnie, co zresztą otwiera drogę dla polskich specjalistów.
– Wydobycie surowców, nie tylko energetycznych, jest niezbędne dla rozwoju współczesnej gospodarki. Bez nich społeczeństwa nie mogą funkcjonować, a biznes nie może się rozwijać. Górnictwo jest więc potrzebne – podkreśla profesor. – W Polsce mamy duże pokłady węgla brunatnego. Powstaje pytanie, czy je kiedyś wykorzystamy i w jaki sposób. Odnawialne źródła energii bywają zawodne, a siła wiatru czy energia słoneczna zależą od warunków pogodowych. Osobną kwestią są możliwości przechowywania pozyskanej w ten sposób energii. Stabilne źródło energii jest więc koniecznością. Czy będzie to energia jądrowa czy konwencjonalna, zależy przede wszystkim od decyzji politycznych – mówi.
Niezależnie do decyzji, jakie zapadną, „Poltegor-Instytut” posiada kompetencje oraz zasoby zdolne do wspierania każdej z nich, włącznie z dbałością o ochronę środowiska naturalnego.
Marcin Kałużny
