Zainteresowanie problematyką jakości, a dokładniej zarządzania w oparciu o kryterium jakości datuje się już od czasów starożytności, poczynając np. od Kodeksu Hammurabiego, znalazło ono również odzwierciedlenie we wszystkich religiach monoteistycznych świata. Było też przedmiotem rozważań i debat filozofów na przestrzeni wieków do chwili obecnej. Zwrócenie uwagi na jakość funkcjonowania organizacji i ich wyrobów zostało również podkreślone w tym okresie w gospodarce światowej
Wracając do gospodarki polskiej – w latach 90. ubiegłego stulecia należy uwzględnić, że nie istniał w Polsce żaden konkurs lub nagroda dotycząca promocji systemów jakości wdrażanych w przedsiębiorstwach, a od zarządzania jakością zależy końcowy sukces firmy.
W związku z tym zrodziła się w grupie inicjatywnej polskich specjalistów (w latach 1992-1993): prof. dr. hab. inż. Edwarda Kindlarskiego, dr. inż. Mirosława Rechy, dr. inż. Witolda Modlińskiego i mgr. inż. Marka Kłoczko idea ustanowienia Polskiej Nagrody Jakości – PNJ, która byłaby przyznawana przedsiębiorstwom za wdrażanie filozofii TQM – Zarządzania przez Jakość (ZPJ) – w celu doskonalenia pracy w organizacji na wszystkich szczeblach jej zarządzania.
Celem Polskiej Nagrody Jakości była coroczna promocja „Polskich Systemów Zarządzania przez Jakość”, tj. czynnika o strategicznym znaczeniu dla przedsiębiorstw i organizacji zmuszonych do działania w warunkach narastającej i ostrej konkurencji na rynkach światowych, charakterystycznej dla lat 90. i późniejszych. Tym bardziej że na polskim rynku zaczęły się pojawiać systemy znormalizowane oparte o normy ISO 9000.
Grupa inicjatywna zaczęła opracowywać koncepcję ustanowienia Polskiej Nagrody Jakości.
Zapoznano się z modelami znanych nagród światowych, m.in.:
Japońskiej Nagrody Deminga (Deming Application Prize – DAP),
Amerykańskiej Nagrody Malcolma Baldridge’a (Malcoma Baldrige National Quality Award – MBNQA),- Europejskiej Nagrody Jakości (European Quality Award – EQA).
Różnice istniejące między podanymi powyżej nagrodami znajdowały swoje uzasadnienie w sposobie podejścia do kompleksowego zarządzania jakością.
Komitet Jakości i Normalizacji powołany przez Krajową Izbę Gospodarczą (KIG) na swoim pierwszym posiedzeniu przyjął jednogłośnie, zgłoszony przez grupę inicjatywną, projekt ustanowienia Polskiej Nagrody
Jakości.
Komitet Polskiej Nagrody Jakości został powołany następnie w styczniu 1995 roku przez:
Krajową Izbę Gospodarczą,
Polskie Centrum Badań i Certyfikacji,
Fundację „Teraz Polska”.
Na swoim pierwszym posiedzeniu, 7 marca 1995 r., Komitet Polskiej Nagrody Jakości i Normalizacji został zapoznany z pracami, które wykonały grupa inicjatywna oraz Podkomitet ds. Polskiej Nagrody Jakości w ramach Komitetu Jakości i Normalizacji KIG. Problemy i historię prac dotyczących PNJ zreferował przewodniczący podkomitetu Mirosław Recha.
Na spotkaniu w czerwcu 1994 r., któremu przewodniczył prezydent KIG
– Andrzej Arendarski ustalono, że Polską Nagrodę Jakości ustanowią wspólnie: KIG, PCBC oraz Fundacja „Teraz Polska”. Kierownictwo organizacyjne obejmie KIG. Przewodniczącym Komitetu PNJ będzie prezydent KIG, sekretarzem – sekretarz Komitetu Jakości i Normalizacji KIG, a patronat obejmie premier RP.
Powołano także Prezydium Komitetu PNJ w następującym składzie:
przewodniczący – dr Andrzej Arendarski, prezydent KIG,
wiceprzewodniczący – prof. dr inż. Janusz B. Berdowski, dyrektor PCBC, później dr inż. Wojciech Henrykowski, wieloletni dyrektor PCBC,
wiceprzewodniczący – mgr inż. Marek Kłoczko, sekretarz generalny KIG,
wiceprzewodniczący – mgr Bogdan Chojna – prezes Fundacji „Teraz Polska”,
wiceprzewodniczący – prof. dr hab. inż. Edward Kindlarski, przewodniczący Komitetu Jakości KIG,
sekretarz – dr inż. Mirosław Recha, sekretarz Komitetu Jakości i Normalizacji KIG,
członek – mgr Małgorzata Szulc, rzecznik prasowy KIG,
członek – dr inż. Witold Modliński, członek Komitetu Jakości i Normalizacji KIG, jeden z inicjatorów powołania PNJ,
członek – prof. dr hab. inż. Stanisław Tkaczyk, który po tragicznej śmierci prof. Edwarda Kindlarskiego objął funkcję przewodniczącego Komitetu Jakości i Normalizacji KIG.
Na pierwszym posiedzeniu Komitetu PNJ przyjęto także wizję, misję oraz wartości Komitetu Polskiej Nagrody Jakości:
Wizja – Osiąganie światowego poziomu jakości i zarządzania w polskich organizacjach.
Misja – Być przodującą siłą dla stałego doskonalenia „Jakości i Zarządzania” w polskich organizacjach.
Komitet Polskiej Nagrody Jakości, jego członkowie, uczestnicy konkursów i pracownicy:
dokładają starań dla wdrażania perfekcjonizmu organizacyjnego,
koncentrują się na potrzebach klientów,
kierują się wartościami etyki, humanizmu oraz pracy,
respektują potrzeby społeczne.
W miarę upływu lat wraz z rozwojem PNJ ustanowiono szereg dodatkowych wyróżnień jak np. Indywidualną Nagrodę Jakości im. prof. E. Kindlarskiego, Honorową Nagrodę Jakości, Znakomitego Przywódcy oraz Znakomitego Pełnomocnika Systemów Zarządzania Jakością i inne. Wszystkie te nagrody były wręczane tradycyjnie na Zamku Królewskim w Warszawie w dniu Święta Niepodległości. Organizacyjnie wszystkie prace w tym zakresie prowadził sekretariat PNJ pod przewodnictwem dr. inż. Mirosława Rechy.
Od 1998 r. organizatorami Polskiej Nagrody Jakości były:
Krajowa Izba Gospodarcza,
Polskie Centrum Badań i Certyfikacji,
Klub Polskie Forum ISO 9000
Uruchomiono szkolenia dotyczące wdrażania koncepcji TQM w przedsiębiorstwach krajowych. Opracowano długoletni program promocji Polskiej Nagrody Jakości. Dokonano też ścisłej współpracy ze specjalistycznymi wydawnictwami takimi jak: „Problemy Jakości”, „Przegląd Techniczny”, Biuletyn PCBC „ABC” oraz Biuletyn Informacyjny Polskiego Forum ISO 9000. Skupiono w Komitecie Polskiej Nagrody Jakości najlepszych naukowców i praktyków z dziedziny jakości. Na podkreślenie zasługuje współpraca z ośrodkami naukowymi parającymi się w kraju kwalitologią, zwłaszcza z ośrodkiem lubelskim, gdzie prof. dr hab. Elżbieta Skrzypek stworzyła cykl kultowych konferencji międzynarodowych poświęconych kwalitologii w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą. Również inne ośrodki naukowe: na Górnym i Dolnym Śląsku, w Krakowie, w Poznaniu, na Wybrzeżu – prof. dr hab. inż. Romuald Kolman, prof. M. Wiśniewska i prof. P. Grudowski, w Toruniu, Warszawie, i innych ośrodkach, dokonały szeregu opracowań na temat roli PNJ. Dużą pomoc w naszych działaniach udzielała nam ze strony środowisk zawodowych prezes NOT-u Ewa Mańkiewicz-Cudny.
Nawiązano też współpracę z Izbami Branżowymi KIG, jak np. Polskim Komitetem Normalizacji, Polską Izbą Opakowań oraz innymi organizacjami – jak np. Projektem ONZ „Umbrella”, którego przedstawicielem w naszym gronie był mgr inż. Tadeusz Buchacz. Towarzyszyły temu liczne konferencje regionalne.
Istotnym osiągnięciem PNJ było opracowanie m.in.: Systemu Przeciwdziałania Zagrożeniu Korupcyjnym i innych jak np. CAF, Społeczna Odpowiedzialność Organizacji itp.
Działalność PNJ rozszerzyła się też na Regionalne Nagrody Jakości, które swoim zasięgiem obejmowały praktycznie cały kraj.
Ten stan rzeczy trwał do wybuchu pandemii COVID-19, gdzie jeszcze wcześniej odszedł z funkcji Sekretarza Generalnego dr inż. Mirosław Recha – wspaniały człowiek, praktycznie twórca PNJ. Niezwykle zaradny i utalentowany organizacyjnie, wpływający od ponad 20 lat na rozwój PNJ i jej sukcesy. Następcą na stanowisku sekretarza PNJ został dr inż. Witold Pokora, który funkcję tę pełnił przez 2 lata.
COVID-19 doprowadził do braku możliwości spotkań PNJ, co nie znaczy, że prace PNJ i Komitetu Jakości i Normalizacji KIG zostały zawieszone. Opracowano wówczas nową wersję regulaminów nowej edycji PNJ opartej na wymaganiach Europejskiej Fundacji Zarządzania Jakością (EFQM) – tak, aby laureaci PNJ mogli brać udział w tym konkursie.
Panu prof. Markowi Roszakowi w wyniku kolejnych ustaleń powierzono opracowanie nowych kryteriów oceny w Polskiej Nagrodzie Jakości opartych na modelu EFQM z roku 2019, doprowadził on do opracowania przystających do współczesnych warunków założeń nowej edycji PNJ.
Zapoczątkowana uprzednio współpraca z Fundacją Qualitas doprowadziła w porozumieniu z KIG – do powołania w ubiegłym roku nowej kapituły, którą stworzyli: KIG reprezentowany przez prezesa Marka Kłoczko, Fundację QUALITAS, reprezentowaną przez jej prezesa Marcina Kałużnego i prezesa zarządu Klubu Polskie Forum ISO 9000 – reprezentowanego przez prof. Marka Roszaka, a także prezesa NOT-u Ewę Mańkiewicz-Cudny.
Nowa Kapituła działa pod kierownictwem prof. Marka Roszaka, sekretarzem Kapituły został Marcin Kałużny, a ja zostałem powołany na funkcję Honorowego Przewodniczącego Kapituły PNJ.
Wszystkie informacje, które przekazałem pokrótce w niniejszym opracowaniu, można pogłębić w opracowaniach monograficznych na temat PNJ, wydanych przez KIG i czasopismach technicznych, w których autorami są m. in.: dr inż. Mirosław Recha i dr inż. Witold Modliński, a także w wielu innych opracowaniach.
Honorowy Przewodniczący Kapituły PNJ
prof. zw. dr hab. inż. Stanisław Tkaczyk
