Bieganie to obecnie trzecia pod względem popularności (zaraz po rowerze i pływaniu) dyscyplina rekreacji ruchowej w Polsce. Jako forma aktywnego wypoczynku jeszcze nigdy nie było w Polsce tak popularne jak w obecnych czasach. W 2015 roku Polsce gwałtownie zaczęła rosnąć liczba biegaczy i imprez biegowych. Gdy osiągnięto apogeum, w Polsce biegało około 4 milionów ludzi, i ten poziom utrzymuje się
Częściej biegają mężczyźni, natomiast kobiety w polskim środowisku biegaczy stanowią około 20-30 proc. Imprezy biegowe stały się przedsięwzięciami sportowymi, na które istnieje coraz większy popyt. Powody podejmowania aktywności biegowej dotyczą takich aspektów, jak utrata wagi, walka z nałogiem, chęć poprawy formy, odczuwana przyjemność, chęć sprawdzenia się, potrzeba rywalizacji oraz podążanie za biegowym fit trendem.
Oprócz mody na bieganie, można zauważyć także wzrastające wśród biegaczy uprawianie tzw. turystyki biegowej, co oznacza, że biegacze pokonują ogromny dystans po to, by dotrzeć na zawody do miejsca oddalonego nawet o kilkaset kilometrów – tylko po to, żeby… przebiec półmaraton czy maraton. Warte podkreślenia jest to, że dla biegaczy-amatorów zwycięstwo nie jest najważniejszym powodem, dla którego biorą udział w zawodach. Zdecydowanie bardziej istotne jest dla nich otoczenie, w którym organizowany jest bieg, oraz atmosfera, która tworzona jest podczas zawodów przez samych biegaczy. W zawodach bardzo ważna jest też możliwość rywalizacji. Rywalizować można z samym sobą, ze swoimi słabościami, z dystansem, z czasem, z trudnym profilem trasy, ze znajomym, a nawet z… pogodą. Większość biegaczy ma własne cele i ustanawia własne kategorie rywalizacji, np. rywalizacja może dotyczyć liczby zaliczonych zawodów w roku lub liczby przebiegniętych kilometrów w miesiącu. Dla większości biegaczy głównym motywem biegania jest zdrowie. Wiele osób zaczyna biegać, aby np. zmniejszyć masę ciała, poprawić ogólny stan zdrowia, wyregulować ciśnienie czy rzucić nałóg. Po osiągnięciu pierwotnych celów, w miarę rozwoju sprawności fizycznej, pojawiają się kolejne cele, często związane z samodoskonaleniem. Biegowy trening zdrowotny, jako proces ukierunkowany na rozwój wydolności organizmu, może być związany z dążeniem do pokonania dłuższych dystansów – np. biegacz, który brał udział w biegu na 5 km, marzy, by podnieść poprzeczkę i wziąć udział w półmaratonie, maratonie czy biegach górskich.
W 2019 roku przeprowadzono badania w oparciu o kwestionariusz CAWI, których celem było określenie wpływu biegania na jakość życia biegaczy. Respondentami było 396 biegaczy zamieszkałych w różnych rejonach Polski. Kobiety stanowiły 67,9 proc., natomiast mężczyźni 32,1 proc. W badaniach dominowali respondenci w wieku 41-50 lat. W pierwszym etapie badań zadano respondentom pytanie: Dlaczego biegasz? Analiza badań wykazuje, że respondenci biegają głównie z powodu endorfiny, czyli hormonu, który organizm produkuje podczas wysiłku fizycznego. Hormon wywołuje uczucie euforii i poprawia samopoczucie. Pierwsze porcje hormonu pojawiają się około 30 minut po rozpoczęciu biegu, a ostatnie znajdują się w organizmie jeszcze pół godziny po treningu. Jeśli produkcja endorfin zwiększa się, czujemy się dużo lepiej. Drugim powodem, na który zwracają uwagę ankietowani, jest traktowanie biegania jako sposobu walki ze stresem. Obecnie uważa się, że w miejscu pracy stresorami są:
72 proc. – reorganizacja pracy lub niepewność zatrudnienia,
66 proc. – nadmierne obciążenie pracą,
59 proc. – doświadczanie nieakceptowanego zachowania ze strony innych (bullying, molestowanie seksualne).
Badania przeprowadzone przez Stress Pulse Survey wykazują, że główne przyczyny stresu w miejscy pracy to:
4 proc. – nadmierne obciążenie pracą,
28 proc. – problemy z w kontaktach z ludźmi,
20 proc. – brak właściwej równowagi w relacji praca – życie prywatne.
Wysiłek fizyczny redukuje napięcia i frustrację, stając się narzędziem do walki ze stresem. Bieganie umożliwia poprawę nastroju, pozytywnie wpływa na ludzką psychikę z uwagi na fakt, że redukuje napięcie mięśniowe. Stres kumuluje się w organizmie człowieka, może prowadzić do dolegliwości bólowych i stanów lękowych. Sport jest najskuteczniejszą metodą redukcji napięcia, jednak bardzo ważna jest regularność, dzięki której można osiągnąć równowagę i wewnętrzny spokój. Trzecim powodem podjęcia aktywności fizycznej, jaką jest bieganie, jest możliwość zapomnienia o problemach. Trening jest naturalnym lekiem w walce ze stresem, pozwala na chwilę zapomnienia. Okazuje się, że aż 40 proc. biegaczy wyłącza się podczas biegania, nie myśli o niczym. Jest także grupa biegaczy, która podczas biegania skupia się nad rozwiązaniem nurtującego ich problemu. 33,3 proc. biegaczy twierdzi, że dzięki bieganiu rozwiązują swoje problemy.
Sport w rekreacyjnym aspekcie jest silnie zorientowany na sukces, który zależy od indywidualnych możliwości biegaczy. Poczucie osiągnięcia sukcesu jest dopełnione przez organizatorów imprez bogatą symboliką, w skład której wchodzą: medale, dyplomy, certyfikaty, vouchery, drobne prezenty. Popularność biegania wynika z faktu, iż jest najprostszą aktywnością fizyczną, którą można uprawiać przez cały rok, bez specjalistycznego sprzętu, a także bez względu na cechy społeczno-demograficzne. Aktualnie pojawia się nowy trend, jakim jest organizowanie imprez biegowych, w których uczestnik nie tylko otrzymuje medal, ale także oryginalne słodkości, takie jak czekolada czy lody, a nawet hot dogi czy piwo.
Bieganie ma bardzo dużo zalet:
redukuje ryzyko zawału,
wzmacnia serce,
wzmacnia układ krążenia,
wzmacnia płuca,
podnosi odporność organizmu,
obniża ciśnienie tętnicze,
obniża poziom cholesterolu,
zwiększa wydolność organizmu,
wzmacnia układ mięśniowy i kostny, a więc chroni przed osteoporozą,
w wyniku biegania następuje obciążanie kości, które ma pozytywny wpływ na ich mineralizację i odnowę (to w wyniku bezruchu kości stają się słabe i kruche),
bieganie poprawia jakość snu,
poprawia samopoczucie,
redukuje stres.
Biegacze – poza szeregiem zalet – wskazują także wady biegania, do których zalicza się:
debet na koncie spowodowany zakupem odzieży biegowej i gadżetów oraz opłatami zawodów,
ryzyko kontuzji, do których najczęściej zalicza się: zapalenie Achillesa, problemy z rozcięgnem podeszwowym, bóle kolan, piszczeli i bioder, złamania zmęczeniowe.
Dodatkowym atutem biegania jest jego znaczący wpływ na jakość życia biegaczy, co w badaniach potwierdziło aż 97,2 proc. ankietowanych. Jednocześnie ankietowani podkreślają, że doceniają radość, jaką daje bieganie – zwłaszcza w sytuacji, w której zmuszeni są przerwać trening z powodu infekcji czy kontuzji. W takich sytuacjach najbardziej doceniają to, jak bardzo trening wpływa pozytywnie na jakość życia, samopoczucie, ale też radzenie sobie ze stresem. Ponadto 65 proc. ankietowanych podkreśla, że bieganie wpłynęło na zwiększenie ich świadomości w zakresie odżywiania.
Podsumowując, warto nadmienić, że bieganie:
poszerza horyzonty,
zwiększa apetyt na życie,
poprawia pamięć,
zwiększa umiejętności logicznego myślenia,
zwiększa zdolność skutecznego myślenia tuż po treningu,
zmniejsza odczuwanie negatywnych emocji, takich jak depresja, lęk i stres,
w trakcie biegania myślimy bardziej kreatywnie, stajemy się bardziej przewidujący.
Niektórzy naukowcy twierdzą wręcz, że bieganie może być równie skuteczne, jak antydepresanty przepisywane przez lekarzy.
Dr Joanna Rosak-Szyrocka,
członek Kapituły EUROPEAN QUALITY
CERTIFICATE®, adiunkt w Katedrze Inżynierii Produkcji i Bezpieczeństwa Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej
